NHỮNG THÁCH THỨC TRONG VIỆC ÁP DỤNG IFRS Ở VIỆT NAM

Chủ nhật - 19/12/2021 19:07

Ngày 16/3/2020, Bộ trưởng Bộ Tài chính đã ban hành Quyết định số 345/QĐ-BTC Phê duyệt Đề án áp dụng chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế tại Việt Nam
Lộ trình áp dụng này gồm 3 giai đoạn:

Giai đoạn chuẩn bị: từ năm 2020 đến hết năm 2021
Giai đoạn áp dụng tự nguyện: từ năm 2022 đến hết năm 2025: Áp dụng ở cấp độ báo cáo tài chính hợp nhất đối với một số doanh nghiệp cụ thể như Công ty mẹ của tập đoàn kinh tế Nhà nước, Công ty mẹ là công ty niêm yết, Công ty đại chúng quy mô lớn là công ty mẹ chưa niêm yết; và Công ty mẹ quy mô lớn khác
Giai đoạn bắt buộc áp dụng: từ sau năm 2025: Áp dụng ở cấp độ báo cáo tài chính hợp nhất đối với các doanh nghiệp ở nhóm đối tượng áp dụng tự nguyện như trên

Chuyển đổi sang IFRS có ảnh hưởng tới mọi mặt hoạt động của đơn vị?
Theo các tài liệu khảo sát về việc chuyển đổi sang IFRS ở nhiều quốc gia trên thế giới, nhiều doanh nghiệp đã bị thất bại hoặc gặp rất nhiều khó khăn trong giai đoạn chuyển đổi, mà một trong các nguyên nhân chính là vì lãnh đạo của các doanh nghiệp đó suy nghĩ rất đơn giản là chuyển đổi sang IFRS chỉ là việc thay đổi chính sách kế toán, và là trách nhiệm của bộ phận kế toán. Tuy nhiên, trên thực tế, IFRS cần rất nhiều sự thay đổi của doanh nghiệp, và đòi hỏi phải có sự hiểu biết và hợp tác của nhiều bộ phận khác nhau trong doanh nghiệp.
Sau khi xác định được những khác biệt trọng yếu giữa VAS và IFRS, doanh nghiệp sẽ phải đánh giá ảnh hưởng của những khác biệt này có liên quan đến quy trình kinh doanh nào để có thể đề ra những yêu cầu cụ thể cho các phòng ban liên quan, ví dụ: phòng kế toán cần xác định những thông tin nào cần phải có để phục vụ cho công tác hạch toán kế toán IFRS mà hiện thời hệ thống báo cáo theo VAS chưa có và phối hợp với phòng bán hàng và pháp chế rà soát và sửa đổi các điều khoản của hợp đồng bán hàng, mua hàng, hợp đồng vay, thuê tài sản v.v, sau đó làm việc với bộ phận công nghệ thông tin để tiến hành sửa đổi, cập nhật các trường dữ liệu, thông tin mới trong hệ thống công nghệ thông tin của doanh nghiệp để có thể cung cấp đầy đủ dữ liệu cho công tác hạch toán kế toán theo IFRS.
Nguồn nhân lực
Nguồn nhân lực ở đây không chỉ giới hạn ở đội ngũ các nhân viên kế toán của các doanh nghiệp là đối tượng áp dụng IFRS, mà bao gồm cả lãnh đạo của các công ty này, vì họ là người chịu trách nhiệm phê duyệt báo cáo tài chính.
Các doanh nghiệp áp dụng IFRS sẽ phải thành lập một nhóm dự án triển khai IFRS riêng biệt, bao gồm những nhân viên được đào tạo chuyên sâu về IFRS bởi vì sẽ rất khó khăn cho đội ngũ kế toán hiện thời của các doanh nghiệp áp dụng IFRS vừa phải thực hiện công tác kế toán theo VAS (trong giai đoạn chuyển đổi) vừa phải đi học về IFRS để có thể tự mình hạch toán kế toán và trình bày báo cáo theo IFRS. Ngoài ra, các nhân sự được giao triển khai IFRS cũng cần phải đạt được một trình độ tiếng Anh khá cao để có thể tự mình nghiên cứu các quy định và diễn giải của IFRS trong trường hợp các hướng dẫn IFRS bằng tiếng Việt chưa được ban hành một cách đầy đủ.
Ngoài ra, theo Quyết định số 345/QĐ-BTC, Các doanh nghiệp áp dụng IFRS sẽ thực hiện lập báo cáo tài chính theo hợp nhất theo IFRS, điều này có nghĩa là các công ty con, công ty liên kết của họ cũng sẽ phải lập các bộ báo cáo thông tin tài chính cho mục đích lập báo cáo tài chính hợp nhất của công ty mẹ theo IFRS. Do vậy, các công ty con, công ty liên kết này cũng cần phải tuyển dụng và đào tạo các cán bộ kế toán có khả năng lập các bộ thông tin tài chính cho mục đích hợp nhất theo IFRS.
Nói đến nguồn nhân lực cần trang bị kiến thức chuyên sâu về IFRS không thể không kể đến đội ngũ các kiểm toán viên, những người sẽ trực tiếp tham gia vào các cuộc kiểm toán các báo cáo tài chính hợp nhất theo IFRS của các công ty áp dụng tự nguyện và bắt buộc IFRS ở Việt Nam. Có thể thấy là hiện nay số lượng các nhân viên kiểm toán có kiến thức chuyên sâu về IFRS cũng còn rất ít, không đủ để đáp ứng yêu cầu của thị trường khi mà giai đoạn bắt buộc áp dụng IFRS bắt đầu từ năm 2025. Các doanh nghiệp kiểm toán cũng cần phải bắt đầu triển khai các chương trình đào tạo cho nhân viên của mình để có thể sẵn sàng đáp ứng yêu cầu của khách hàng kiểm toán trong một vài năm tới.

Hệ thống công nghệ thông tin
Để có thể lập báo cáo tài chính theo IFRS, tối thiểu ở cấp độ Công ty mẹ, các doanh nghiệp áp dụng IFRS sẽ phải thiết lập và duy trì một hệ thống phần mềm và sổ sách kế toán theo IFRS.
Khó khăn đối với Việt Nam là trong giai đoạn đầu, các Doanh nghiệp sẽ tiếp tục lập báo cáo tài chính riêng theo VAS và chỉ thực hiện lập báo cáo tài chính hợp nhất theo IFRS, điều đó có nghĩa là họ sẽ phải duy trì song song 2 hệ thống tài khoản kế toán, sổ sách kế toán riêng biệt theo VAS và IFRS.
Ảnh hưởng tiêu cực đến báo cáo tài chính khi áp dụng IFRS lần đầu tiên
Đã có rất nhiều cuộc hội thảo, những bài báo viết về những lợi ích của việc áp dụng IFRS, và đó cũng chính là cơ sở mà Chính phủ Việt Nam xây dựng đề án áp dụng chuẩn mực báo cáo tài chính tại Việt Nam. Tuy nhiên, có một thực tế là, khi lập báo cáo tài chính năm đầu tiên theo IFRS, nhiều doanh nghiệp cần phải chuẩn bị tinh thần đối mặt với những ảnh hưởng tiêu cực đến báo cáo tài chính do có sự khác biệt lớn giữa VAS hiện tại và IFRS. Ví dụ:
Thuê tài sản: Theo quy định của VAS 06 – Thuê tài sản, các tài sản thuê hoạt động không được ghi nhận tên bảng cân đối kế toán. Còn theo quy định của IFRS 16 – Thuê tài sản, thì các khoản thuê hoạt động sẽ được ghi nhận ngay trên báo cáo tình hình tài chính của doanh nghiệp như là Quyền sử dụng tài sản và Nợ thuê phải trả. Đối với những doanh nghiệp có các tài sản thuê hoạt động với các bên cho thuê ở nước ngoài, khoản nợ thuê phải trả sẽ được coi là một khoản nợ tài chính có gốc bằng ngoại tệ, và theo quy định về báo cáo tài chính, khoản nợ tài chính có gốc bằng ngoại tệ này sẽ phải được đánh giá lại theo tỷ giá thực tế tại doanh nghiệp lập báo cáo tài chính. Đối với những doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực hàng không, việc áp dụng IFRS 16 sẽ có ảnh hưởng cực kỳ lớn vì phần nhiều máy bay trong đội tàu bay của họ đều là các máy bay thuê hoạt động với tiền thuê phải trả bằng ngoại tệ. Giả sử số dư trung bình của tài khoản thuê hoạt động của đội tàu bay của một hãng hàng không trong năm 2023 là 1 tỷ USD, và trong năm 2023 VND giảm giá so với USD là 100 VND, biến động tiêu cực này sẽ làm cho doanh nghiệp phải gánh chịu khoản lỗ chênh lệch tỷ giá là 100 tỷ VND.
Công tác chuẩn bị cho việc áp dụng IFRS lần đầu tiên
Theo Quyết định số 345/QĐ-BTC thì Giai đoạn chuẩn bị sẽ diễn ra từ năm 2020 đến hết năm 2021, sau đó Giai đoạn áp dụng tự nguyện từ năm 2022 đến hết năm 2025.
Có thể hiểu là, Giai đoạn chuẩn bị là thời gian để Bộ Tài chính tiến hành biên soạn và đưa ra hướng dẫn về IFRS bằng tiếng Việt, và chưa bao gồm thời gian để cho các doanh nghiệp tìm hiểu về IFRS, tuyển dụng và đào tạo nhân sự về IFRS. Thực tế, các doanh nghiệp triển khai áp dụng IFRS lần đầu tiên sẽ phải mất ít nhất 2-3 năm cho công tác đào tạo và chuẩn bị số liệu cho báo cáo tài chính lập theo IFRS lần đầu tiên. Các công tác chuẩn bị như tuyển dụng và đào tạo nhân sự kế toán chuyên về IFRS, thiết lập và triển khai phần mềm kế toán cho mục đích lập báo cáo tài chính theo IFRS, xác định các khác biệt lớn giữa VAS và IFRS để lên lộ trình chuyển đổi số dư đầu kỳ sang IFRS thường rất phức tạp và mất thời gian. Do vậy, các doanh nghiệp cần phải cân nhắc thật kỹ lưỡng khi lên lộ trình cho việc áp dụng IFRS lần đầu theo đúng tiến độ và quy định của Bộ Tài chính đưa ra.
Như vậy, việc chuyển đổi từ các chuẩn mực kế toán Việt Nam sang IFRS của Việt Nam là một yếu tố quan trọng giúp cho các doanh nghiệp ở Việt Nam có thể hội nhập và gia nhập ở mức độ cao hơn nữa với các thị trường tài chính quốc tế. Ngoài các ảnh hưởng tích cực của việc áp dụng IFRS đối với các doanh nghiệp, sẽ có rất nhiều thách thức không nhỏ đang chờ đón họ ở phía trước. Việc lãnh đạo doanh nghiệp có những hiểu biết đúng đắn về những khó khăn, thách thức của việc chuyển đổi sang IFRS và có kế hoạch, lộ trình chuyển đổi một cách khoa học, bài bản, rõ ràng sẽ là một trong những tiền đề để doanh nghiệp có thể triển khai IFRS trong phạm vi doanh nghiệp cũng như trong phạm vi toàn tập đoàn một cách nhẹ nhàng, suôn sẻ và hiệu quả hơn.

(Nguồn: home.kpmg)